Дык шануй беларус сваю мову
Выказванні пра беларускую мову вялікіх людзей.
Змітрок Бядуля: "Не саромся, беларус, гаманіць па-свойму — на роднай мове бацькоў і дзядоў сваіх. Шануй сваю мову, шануй свае песні, свае казкі, звычаі і ўсё роднае — гэта спадчына дзядоў і вялікі нацыянальны скарб. Толькі тады цябе ўсе будуць шанаваць як чалавека, калі сам сябе будзеш шанаваць — калі не адкінеш свайго нацыянальнага ўласнага багацця. А першы скарб нацыянальны — гэта родная мова."
Францішак Багушэвіч: "Шмат было такіх народаў, што страцілі найперш сваю мову, так як той чалавек перад скананнем, катораму мову займае, пасля і зусім памерлі. Не пакідайце - ж мовы нашай беларускай, каб ня ўмерлі!"
УладзімірКараткевіч: "Ты мой ясны хлеб і каханы май, песня продкаў, нашчадкаў палі, без цябе, не з табой - не патрэбен мне рай на душы. Ў небясі. На зямлі".
Якуб Колас : "Любіце, ведайце і шануйце мову свайго народа і ўмейце дасканала валодаць ёю".
Алесь Гарун: "Дык шануй, беларус, сваю мову, - гэты скарб наш на вечныя годы, за пашану радзімаму слову, ушануюць нас брацця- народы!"
Максім Танк: "З усяго таго, што лягло назаўсёды ў аснову святынi народа, бяссмерця яго, - ты выткана, дзiўная родная мова".
Нiл Гiлевiч :"Без усведамлення, што такое мова ў жыцці народа, што такое нацыянальная культура, нацыянальная гісторыя, у народа не можа быць будучыні"
Выказванні і вершы
пра Радзіму і беларускую мову
Люблю цябе такой, якая ёсць,
Зямля мая, зямля бацькоў святая, —
Мая слязінка — са святла наскрозь,
Маё прычасце, мой святлісты лёс…
З табой і паміж бедаў я світаю.
Н. Загорская «Мае ўсе думы звязаны з табою…»
Быць
Быць Беларусам —
Гэта значыць,
Свайго ні гуку не забыць,
Усё чужое перайначыць,
Каб Беларусі вечнай быць!
Быць Беларусам —
Гэта значыць,
Вясёла з сумнай долі кпіць,
Да Бога сцежку верай значыць,
Нагбом з карца надзеі піць.
Быць Беларусам —
Гэта значыць,
За родны край згараць на дым,
Па-беларуску чуць і бачыць
На гэтым свеце і на тым.
Р. Барадулін
Люблю наш край, старонку гэту,
Дзе я радзілася, расла,
Дзе першы раз пазнала шчасце,
Слязу нядолі праліла.
Люблю народ наш беларускі,
Іх хаты ў зелені садоў,
Залочаныя збожжам нівы,
Шум нашых гаяў і лясоў.
Люблю раку, што свае воды
Імчыць ў няведамую даль,
І жоўтасць берагоў пясчаных,
І яснасць чыстых яе хваль.
Люблю вясну, што ў кветкі, ў зелень
Прыстроіць цэлую зямлю,
На гнёздах буслаў клекатанне
І спеў жаўроначка люблю.
Люблю гарачу спёку лета
І буру летнюю з дажджом,
Як гром грыміць, а ў чорных хмарах
Маланка зіхаціць агнём.
І восень сумную люблю я,
І першы звон сярпоў і кос,
Як выйдуць жнеі збожжа жаці,
А касары - на сенакос.
Люблю зіму з яе марозам,
Што вокны прыбярэ ў вузор,
І белы снег, што ўсё пакрыўшы,
Ірдзіцца бляскам ясных зор.
Люблю ў пагодную я ночку
Да позна на дварэ сядзець,
Слядзіць за зорачак дрыжаннем,
На месяц залаты глядзець.
Люблю, як сонейка заходзіць
І берэг хмаркі залаціць,
Вячорнага як голас звону
К нам з ветру хваляю ляціць.
І песню родную люблю я,
Што дзеўкі ў полі запяюць,
А тоны голасна над нівай
Пераліваюцца - плывуць.
Усё ў краю тым сэрцу міла,
Бо я люблю край родны мой,
Дзе с шчасцем першым я спазналась
І з гора першаю слязой.
К. Буйло
Белая Русь - Матуля мая!
Белай, бялюткай хусцінкай павязана,
Ціха стаіш каля весніц адна,
Чыстым льняным паяском падпяразана!
Сонейка ўдалеч за лес спаць пайшло,
Месячык срэбным ражком выплывае,
А Ты стаіш так ціхенька адна,
Дзетак сваіх на вячэру чакаеш!
Каб пасадзіць разам есці усіх,
Чыстай вадзіцы падаць ім напіцца,
Усіх надзяліць мацярынскім цяплом,
Коўдрай адзінай дасі ім накрыцца!
Ручачкай стомленай крэсціш усіх,
Ад ліхалецця сабой засланяеш!
Маці! Матулька! - Белая Русь!
Зязюлька мая, дарагая!
Дай абдыму, прыхілю да сябе,
Ручкі Твае пацалую.
Вось і прыйшла я - дачушка твая,
І не смуткуй, што я дзесьці вандрую!
Верш Ты, мой брат, каго зваць беларусам
Ты, мой брат, каго зваць беларусам,
Роднай мовы сваёй не цурайся;
Як не зрокся яе пад прымусам,
Так і вольны цяпер не зракайся.
Ад дзядоў і ад прадзедаў, браце,
Гэта скарб нам адзін захаваўся,
У сялянскай аграбленай хаце
Толькі ён незабраны астаўся.
Ў старыну беларус, не надданы,
Гаспадарыў, быў сам над сабою
I далёка у свеце быў знаны
За літоўскай і ляшскай зямлёю.
Але час прамінуў, і нядоля
На народ, як бы камень, звалілась,
Беларуская слава і воля
Адышла, адцвіла, закацілась.
Не змяняючы шэрай апраткі,
Працаваў ты, як вол, гаратліва,
А у хаце тваёй недастаткі,
А на ніве тваёй неўрадліва.
Светлы розум твой, брат, але дзетак
Ад цябе, як і ўсё, адбіралі
I на бацькаўскі родны палетак
Працаваць-памагаць не пушчалі.
Можа б, ты і памёр і загінуў,
Каб не вешчая мова Баяна.
Хто ж быў добры, яе хоць пакінуў?
Як жа так, што яшчэ не забрана?
Дык шануй беларус сваю мову
9. У чатырохлецьце «Нашае Нівы»
Ты, мой брат, каго зваць Беларусам, Роднай мовы сваёй не цурайся; Як ня зрокся яе пад прымусам, Так і вольны цяпер не зракайся. Ад дзядоў і ад прадзедаў, браце, Гэта скарб нам адзін захаваўся, У сялянскай аграбленай хаце Толькі ён незабраны астаўся. Ў старыну Беларус, не падданы, Гаспадарыў, быў сам над сабою I далёка у сьвеце быў знаны За літоўскай і ляшскай зямлёю. Але час прамінуў, і нядоля На народ, як бы камень, звалілась, Беларуская слава і воля Адышла, адцьвіла, закацілась. Не зьмяняючы шэрай апраткі, Працаваў ты, як вол, гаратліва, А у хаце тваёй недастаткі, А на ніве тваёй неўрадліва. А чаму? Ты ня здольны, ці хворы, Ці благі гаспадар, ці п'яніца? Мусіць, не! Бо і іншым у пору У цябе гаспадарыць наўчыцца. Сьветлы розум твой, брат, але дзетак Ад цябе, як і ўсё, адбіралі I на бацькаўскі родны палетак Працаваць-памагаць не пушчалі. Хто хацеў, той і сьмеў рабаваці, Без прыпросу зьязджаліся госьці — Абдзіраць, аб'ядаць, апіваці І крышыць гаспадарскія косьці. Можа б, ты і памёр і загінуў, Каб ня вешчая мова Баяна. Хто ж быў добры, яе хоць пакінуў? Як жа так, што яшчэ не забрана? Бо што бачылі госьцікі-герцы — І зямлю, і лясы, і кілімы, — Ўсё забралі. А мову у сэрцы, Ў сваім сэрцы хавалі-нясьлі мы. Дык шануй, Беларус, сваю мову — Гэта скарб нам на вечныя годы; За пашану радзімаму слову Ушануюць нас брацьця-народы!
Да вас, паны, што голасна крычыце Аб прыязьні сваёй да «беднага народу», Што раіце па-лісьсяму: «Маўчыце, Нядоўга вам дамо багацтва, волю, згоду», — Да вас мой гэты верш і словы ўсе благія, Бо слова вы адны, а справамі — другія. «Багацтва вам»… Няма вам нашай веры! Бо ў той жа год ліхі, як ў полі не ўрадзіла, Галоднаму на прокарм хлеба меры Аднэй ня далі вы. I злаялі няміла… Калі для нас жадаеце багацтва, Нашто зь бяздольнага зьдзіраеце апратку? Нашто ж тагды вы плодзіце жабрацтва, Дамы пустошачы бязь ліку, без астатку? «Мы волю вам»… Пракляцьце вам і зь ёю! Чаму ад волі вашай мы стагнаць павінны? Яна ланцуг над нашаю зямлёю; Астрог на наш народ, спакойны і бязьвінны. Ня вюля гэта! Што нам ні цьвярдзіце, Мы вольнымі былі за даўнімі часамі. Ідзіце ж проч! I з воляю ідзіце! Да волі знанае хутчэй мы прыйдзем самі. «Мы згоду вам»… Пакіньце ашуканства! Вы — бойкі братняе чарнейшыя прарокі, Бяз звады вам, нашэптаў, падтыканства Нямілы Божы сьвет, ня ясны, не шырокі. Ня просім вас! Ня трэба вашай згоды! Свае вялікае дзядоўскае багацьце Хаваем мы; ад Бога ўсе народы I бацькі аднаго ўсе дзеці — людзі, брацьця. Адкуль вы к нам? Чыйго племя і роду? Зь якіх краёў прыйшлі бяз праўды і бяз сэрца? І што вам з нас, ад нашага народу? Чаму так жычыце яму хутчэй памерці? Га! Знаем вас, атручаньня найміты: Вы — служкі чорныя Ясьнейшага Мамона, Вы — мора бруд ля берагу намыты; Бяз дум і без мазгоў, вы — золата бяз звона. Зь якіх краёў прыйшлі бяз праўды бяз сэрца? Чаргою воўчаю зьяўляецесь усюды, Дзе клічуць вас для крыўды, для націску На праўду вечную… Вы… імя вам Іуды! Ідзіце ж проч! Бясплодна ваша трата На ласкі лісьсія. Пакіньце слова «брат»! Вы цяжкі сон. Каты… Вы горай ката! Кругом праклятыя, вам бацька, брат — дукат!
Алесь Гарун
***
Ты, мой брат, каго зваць Беларусам,
Роднай мовы сваёй не цурайся;
Як ня зрокся яе пад прымусам,
Так і вольны цяпер не зракайся.
Ад дзядоў і ад прадзедаў, браце,
Гэта скарб нам адзін захаваўся,
У сялянскай аграбленай хаце
Толькі ён незабраны астаўся.
Ў старыну Беларус, не падданы,
Гаспадарыў, быў сам над сабою
I далёка у сьвеце быў знаны
За літоўскай і ляшскай зямлёю.
Але час прамінуў, і нядоля
На народ, як бы камень, звалілась,
Беларуская слава і воля
Адышла, адцьвіла, закацілась.
Не зьмяняючы шэрай апраткі,
Працаваў ты, як вол, гаратліва,
А у хаце тваёй недастаткі,
А на ніве тваёй неўрадліва.
А чаму? Ты ня здольны, ці хворы,
Ці благі гаспадар, ці п’яніца?
Мусіць, не! Бо і іншым у пору
У цябе гаспадарыць наўчыцца.
Сьветлы розум твой, брат, але дзетак
Ад цябе, як і ўсё, адбіралі
I на бацькаўскі родны палетак
Працаваць-памагаць не пушчалі.
Хто хацеў, той і сьмеў рабаваці,
Без прыпросу зьязджаліся госьці –
Абдзіраць, аб’ядаць, апіваці
І крышыць гаспадарскія косьці.
Можа б, ты і памёр і загінуў,
Каб ня вешчая мова Баяна.
Хто ж быў добры, яе хоць пакінуў?
Як жа так, што яшчэ не забрана?
Бо што бачылі госьцікі-герцы –
І зямлю, і лясы, і кілімы, –
Ўсё забралі. А мову у сэрцы,
Ў сваім сэрцы хавалі-нясьлі мы.
Дык шануй, Беларус, сваю мову –
Гэта скарб нам на вечныя годы;
За пашану радзімаму слову
Ушануюць нас брацьця-народы!
Алесь Гарун. Ты, мой брат, каго зваць беларусам
11 сакавіка споўнілася 125 гадоў ад нараджэння паэта.
Палітык, паэт, публіцыст, аўтар «Нашай Нівы» Алесь Гарун пражыў зусім кароткае жыццё. Дзевяць з трыццаці трох адведзеных яму лёсам гадоў жыцця ён адбыў на царскай катарзе за палітычную дзейнасць. Але даробак у літаратуры, роля ў станаўленні незалежнай беларускай дзяржавы дазваляе паставіць яго ў адзін шэраг з выбітнымі сучаснікамі.
На чатырохгоддзе «Нашай Нівы»
Ты, мой брат, каго зваць беларусам,
Роднай мовы сваёй не цурайся;
Як не зрокся яе пад прымусам,
Так і вольны цяпер не зракайся.
Ад дзядоў і ад прадзедаў, браце,
Гэта скарб нам адзін захаваўся,
У сялянскай аграбленай хаце
Толькі ён незабраны астаўся.
Ў старыну беларус, не надданы,
Гаспадарыў, быў сам над сабою
I далёка у свеце быў знаны
За літоўскай і ляшскай зямлёю.
Але час прамінуў, і нядоля
На народ, як бы камень, звалілась,
Беларуская слава і воля
Адышла, адцвіла, закацілась.
Не змяняючы шэрай апраткі,
Працаваў ты, як вол, гаратліва,
А у хаце тваёй недастаткі,
А на ніве тваёй неўрадліва.
А чаму? Ты не здольны, ці хворы,
Ці благі гаспадар, ці п’яніца?
Мусіць, не! Бо і іншым у пору
У цябе гаспадарыць наўчыцца.
Светлы розум твой, брат, але дзетак
Ад цябе, як і ўсё, адбіралі
I на бацькаўскі родны палетак
не пушчалі.
Хто хацеў, той і смеў рабаваці,
Без прыпросу з’язджаліся госці —
Абдзіраць, аб’ядаць, апіваці
І крышыць гаспадарскія косці.
Можа б, ты і памёр і загінуў,
Каб не вешчая мова Баяна.
Хто ж быў добры, яе хоць пакінуў?
Як жа так, што яшчэ не забрана?
Бо што бачылі —
І зямлю, і лясы, і кілімы, —
Ўсё забралі. А мову у сэрцы,
Ў сваім сэрцы мы.
Дык шануй, беларус, сваю мову —
Гэта скарб нам на вечныя годы;
За пашану радзімаму слову
Ушануюць нас !
Алесь Гарун
Ты, мой брат, каго зваць беларусам,
Роднай мовы сваёй не цурайся;
Як не зрокся яе пад прымусам,
Так і вольны цяпер не зракайся.
Ад дзядоў і ад прадзедаў, браце,
Гэта скарб нам адзін захаваўся,
У сялянскай аграбленай хаце
Толькі ён незабраны астаўся.
Ў старыну беларус, не надданы,
Гаспадарыў, быў сам над сабою
I далёка у свеце быў знаны
За літоўскай і ляшскай зямлёю.
Але час прамінуў, і нядоля
На народ, як бы камень, звалілась,
Беларуская слава і воля
Адышла, адцвіла, закацілась.
Не змяняючы шэрай апраткі,
Працаваў ты, як вол, гаратліва,
А у хаце тваёй недастаткі,
А на ніве тваёй неўрадліва.
Светлы розум твой, брат, але дзетак
Ад цябе, як і ўсё, адбіралі
I на бацькаўскі родны палетак
Працаваць-памагаць не пушчалі.
Можа б, ты і памёр і загінуў,
Каб не вешчая мова Баяна.
Хто ж быў добры, яе хоць пакінуў?
Як жа так, што яшчэ не забрана?
Бо што бачылі госцікі-герцы —
І зямлю, і лясы, і кілімы, —
Ўсё забралі. А мову у сэрцы,
Ў сваім сэрцы хавалі-няслі мы.
Дык шануй, беларус, сваю мову —
Гэта скарб нам на вечныя годы;
За пашану радзімаму слову
Ушануюць нас брацця-народы!
Браце мой любы. Ідзеш на вайну.
— Кліча агульны прыказ.
Кінеш радзімую ты старану,
Кінеш сямейку і нас!
Можа, не ўбачымся болей з табой —
Бог яго ведае, брат!
Як праканаціся ў долі сляпой:
Пусце? — не пусце назад?
Сорам і ганьба для свету вайна,
Як ні мяркуй, ні судзі;
З боскіх законаў смяецца яна.
Мусіш, аднак жа. Ідзі!
Йдзі, не трывожся: маленькіх тваіх
Будзем карміць, даглядаць,
Ў разе ж. дай Бог, каб вярнуўся да іх.
Будзем, як ты, гадаваць.
Гэтак. I ўсё, што хацеў я сказаць?
Пэўне, усё. Пачакай!
Нам пастарайся адтуль напісаць,
З думкі сваіх не спускай.
Будзе праціўнік пабіты ляжаць, —
Ты пашкадуй яго, брат!
Раны завяжаш, паможаш устаць, —
Й ён чалавек і салдат.
Старасці, цноце не помні ураз,
Гэтым сумлення не плям.
Быў чалавекам ты, браце, y нас,
Будзь чалавекам і там.
Мы у Вялікага будзем прасіць,
Ты каб вярнуўся здароў.
Н-ну! — развітаемся. Сэрца баліць.
Дай жа абнімемся зноў!
Ой, спаліце, перуны,
Майго Янку, бо дурны!
Назаляе толькі мне,
А каб сватацца, дык не!
Я казала, дый не раз:
Прысылай сватоў да нас;
Татка добры, ён аддасць,
У пасаг – цялушку дасць.
А той Янка, той благі,
Ўсё смяецца – «гі-гі-гі!»
Да таго ж часамі кпіць:
«Ну, чаго табе карціць?»
Ой, праліцеся, дажджы,
А ты, Яначка, пажджы:
Учыню табе бяду,
За нікога не пайду!
— Муляр, слухай! Што кладзеш ты?
— Дол смяротны, бачыш, — склеп.
От, як скончу ўсё дарэшты,
Буду мець рубель на хлеб.
— Слухай, муляр: пакідай ты
Смерці сховы мураваць —
Хай не знаць іх! Уставай ты,
Пойдзем жыццё будаваць.
Бачыш: людзі, як бяздомкі,
Ходзяць скрозь без ўласных хат?
Я работнік спрытны, ёмкі,
Пойдзем, муляр, пойдзем, брат!
Возьмем кельні, малаточкі,
Дзве рыдлёўкі, вінкель, шнур,
Гукнем: «Людзі, галубочкі!
Хто ахвочы класці мур?
Мур вялікі, вольнай волі,
Мур высокі да нябёс,
Мур братэрсгва, роўнай долі,
Мур для радасці без слёз?»
От, убачыш, прыйдуць людзі
На ўспамогу ў грамадзе;
Кожан цэглу класці будзе.
От дзе праца загудзе!
Сцены зробім чыста, гладка,
Як з крышталю, столь, як шкло,
Скажуць людзі: «Вось дык хатка!
Роўнай ў свеце не было!»
Будзем есці ў гэнай хаце
Смачны, чысты, пульхны хлеб.
Пойдзем, муляр, пойдзем, браце,
Хай другі канчае склеп!
Жыве спакойна вол пад тым ярмом сваім,
Намуляў карак. Мазолі, скрозь мазолі!
Падкінуць сена жмут – яму й таго даволі.
I лёс мізэрны свой не назаве благім.
Цярпліва зносіць ён нявыгады жыцця:
Няхай яго часамі злаюць ліха,
Хай свішча страшны біч, – пакорліва і ціха
Ідзе разораю. Кіруе ім дзіця.
Жыві ж спакойна, вол, хадзі ў сваім ярме,
Цягай плугі і лій свой пот на пана,
Хаця не ведаеш, якая рэч пашана.
Нашто яна табе? Сляпому добра ў цьме,
Лягчэй ісці яму дарогаю жабрачай.
A ты – жывёлаў цар? Ці ж ты жывеш іначай?!
Ідуць сабе гады, ідуць,
Бы карагод, бясконца,
Што ў небе зорачкі вядуць
Ля месяца, ля сонца.
Ідуць сабе гады, ідуць -
І чалавек за імі.
Куды цябе яны вядуць
І сьцежкамі якімі?
"Няведама мне, скуль усё і што я;
Няведама мне сама сьцежка мая,
Няведама мне, і куды я іду.
Пытаньня не маю, ці што там знайду,
Не ведаю жыцьцё, ці шчасьце, ці не, -
Пачалося гэта, браток, не на мне".
Ідуць гады, ідуць гады,
І зь імі ўсё на сьвеце.
Сягоньня ты, а йшлі дзяды,
А заўтра пойдуць дзеці.
Ідуць гады, і ты ідзеш
Ўздагонь за імі, зь імі.
Нашто, скажы мне, ты жывеш
І з думкамі якімі?
"З аднэю я думкай у сьвеце жыву,
Настаўнікам узяўшы і лес і траву,
Крыніцы, і кветкі, і цемру, і сьвет,
І месяц, і зоры, і сонца прывет.
Прысуджаны шлях свой рабі дарагім,
Красуйся на радасьць сябе і другім".
РОДНАЯ МОВА- ГЭТА СПАДЧЫНА І КАРАНІ НАРОДА. АДСЯЧЫЦЕ КАРАНІ - І ДРЭВА ЗАГІНЕ
РОДНАЯ МОВА- ГЭТА СПАДЧЫНА І КАРАНІ НАРОДА.
АДСЯЧЫЦЕ КАРАНІ - І ДРЭВА ЗАГІНЕ
Cёння у свеце шмат цудоўных моў. Адны з іх вабяць сваёй прыгажосцю і непаўторнасцю, другія – мілагучнасцю.
21 лютага ў свеце адзначаецца Міжнародны дзень роднай мовы. Ён быў абвешчаны UNESCO 17 лістапада 1999 года.
Першапачаткова з такой ініцыятывай выступіў Бангладэш. Менавіта ў гэтай краіне 21 лютага 1957 года загінулі пяць студэнтаў, якія адстойвалі права навучацца на роднай мове.
Зараз у нашым рознакаляровым і рознагалосым свеце налічваецца больш за шэсць тысяч моваў. Палова з іх пад пагрозай знікнення. Дзеля захавання моў, якія апынуліся на парозе знікнення, міжнародны фонд UNESCO абвясціў дзень роднай мовы — каб хоць у такі дзень на іх загаварылі, пра іх успомнілі.
Родная мова шмат не патрабуе. Але калі ўжо назваў яе роднай, калі лічыш яе такой для сябе — павінен жа быць перад ёй хоць нейкі абавязак. Ці хоць часам пра яе думаць. Калі хоць палова з тых сямідзесяці чатырох працэнтаў, якія падчас апошняга перапісу назвалі роднай мовай беларускую, падумае аб яе лёсе — значыць, не ўсё яшчэ страчана. Хоць адзін дзень. Калі будзе яе афіцыйнае міжнароднае свята.
Калі ты чуеш яе — ці то сучасную літаратурную, ці змешаную "трасянку", або мясцовую дыялектную — ведай, што гэта ўсё яна — наша беларуская мова. Не адварочвайся, а прымі яе, бо яе месца ў тваёй краіне. Нашы бацькі, дзяды і прадзеды нямала зрабілі, каб беларуская мова была прызнаная як роўная сярод іншых моў свету.
Дык не дай загінуць ёй, жывой і непаўторнай, “з легендаў і казак” сатканай, “вобразнай, вольнай, пявучай”, цудоўнай роднай мове.
ВЫКАЗВАННІ ПРА РОДНУЮ МОВУ
Ніякае багацце людзей не бывае даражэйшым за іх родную мову. (Якуб Колас)
Мова – гэта вялікі народны скарб. Яе нельга не паважаць, як нельга не паважаць родны народ. (Іван Мележ)
Толькі праз родную мову чалавек можа стаць беларусам, бо ў ёй хімія і фізіка, гісторыя і батаніка, эканоміка і культура таго, што называецца нацыяй, народам. (Янка Сіпакоў)
Не саромся, беларус, гаманіць па-свойму – на роднай мове бацькоў і дзядоў сваіх. Шануй сваю мову, шануй свае песні, свае казкі, звычаі і ўсё роднае – гэта спадчына дзядоў і вялікі нацыянальны скарб. Толькі тады цябе ўсе будуць шанаваць як чалавека, калі сам сябе будзеш шанаваць – калі не адкінеш свайго нацыянальнага ўласнага багацця. А першы скарб нацыянальны – гэта родная мова. (Змітрок Бядуля)
Хто не шануе родную мову, той не шануе сябе самога, ні свой род, ні сваіх дзядоў-бацькоў, якія той жа мовай гаварылі. (Вацлаў Ластоўскі)
Хто саромеецца роднай мовы, варты таго, каб і яго добрыя людзі саромеліся. (Вацлаў Ластоўскі)
Яно добра, а нават і трэба знаць суседскую мову, але найперш трэба знаць сваю. (Францішак Багушэвіч)
Родная мова, быццам цэмент, звязвае людзей. Яна дае ім найлепшы спосаб разумець адзін аднаго, адной думкай жыць, адной долі шукаць. (Цётка)
Роднае слова – гэта першая крыніца, праз якую мы пазнаём жыццё і акаляючы нас свет. (Якуб Колас)
Трэба любіць, ведаць і шанаваць мову свайго народа і ўмець дасканала валодаць ёю. (Якуб Колас)
Ігнараваць мову – гэта значыць ігнараваць народ, нацыю. (Піліп Пестрак)
Любіце і шануйце, як святыню, роднае слова, з якім вас літасцівы Бог на свет пусціў. (Францішак Скарына)
Хто адрокся мовы бацькоў сваіх, хто ўдзеў чужую апратку – той адышоў ад народу далёка-далёка. Ён чужы ў роднай вёсцы, у сваёй сям’і. І на яго браты глядзяць як на чужынца. (Цётка)
Кожны народ мае хаця б адзін геніяльны творы, і гэты твор – мова. (Алесь Разанаў)
Незвычайнае хараство і зладжанасць чуецца нам у гучанні роднага слова. (Анатоль Крывіцкі)
Хто забыў сваіх продкаў – сябе губляе, хто забыў сваю мову – усё згубіў. (Уладзімір Караткевіч)
Беларусь-католік, ці беларусь-праваслаўны павінны то помніць, што ў іх адна Бацькаўшчына – Беларусь, адна мова родная – беларуская, адны звычаі і абычаі, адвеку перадаваныя з пакалення ў пакаленне. (Янка Купала)
Там, дзе не шануюць роднай мовы, мялеюць рэкі, нішчацца дубровы, народ той мёртвы, а той край нямы. (Генадзь Бураўкін)
Магутнае слова, ты, роднае слова! Са мной ты на яве і ў сне, душу мне затрэсла пагудкаю новай, ты песень наўчыла мяне. (Янка Купала)
Шмат было такіх народаў, што страцілі найперш сваю мову, так як той чалавек перад скананнем, катораму мову займае, пасля і зусім замерлі. Не пакідайце ж мовы нашай беларускай, каб ня умерлі! (Францішак Багушэвіч)
Ты мой ясны хлеб і каханы май, песня продкаў, нашчадкаў палі, без цябе, не з табой – не патрэбен мне рай на душы. Ў небясі. На зямлі. (Уладзімір Караткевіч)
Ты, мой брат, каго зваць беларусам, роднай мовы сваёй не цурайся; як не зрокся яе пад прымусам, так і вольны цяпер не зракайся. (Алесь Гарун)
Дык шануй, беларус, сваю мову – гэты скарб наш на вечныя годы, за пашану радзімаму слову ушануюць нас брацця-народы! (Алесь Гарун)
З усяго таго, што лягло назаўсёды ў аснову святынi народа, бяссмерця яго, – ты выткана, дзiўная родная мова. (Максім Танк)
Мова не можа быць дрэннай, або добрай … Бо мова – гэта толькі люстэрка. Тое самае люстэрка, на якое нельга наракаць. (Сяргей Даўлатаў)
Мова падобны на надтрэснуты кацёл, на якім мы выстукваем мелодыі, якія гучаць так, як быццам яны прызначаныя для танцаў мядзведзя, між тым як мы б хацелі прысвяціць іх зорам. (Гюстаў Флабер)
Усе найгалоўныя замежныя мовы можна вывучыць за шэсць гадоў, але для вывучэння сваёй недастаткова і цэлага жыцця. (Вальтэр)
Мова, якой мы карыстаемся, уплывае на наша мысленне … (Бернар Вебер)
Калі мова чалавека млявая, цяжкая, нямоглая, нявызначаная, вельмі адукаваная, то такі, напэўна, і розум гэтага чалавека. (Іаган Гердэр)
Найвялікшая багацце народа – яго мова! Тысячагоддзямі назапашваюцца і вечна жывуць у слове незлічоныя скарбы чалавечай думкі і вопыту. (Міхаіл Шолахаў)
Народ выяўляе сябе ў мове сваёй. Народ дзейнічае; яго дзейнасцю кіруе розум; розум і дзейнасць народа адлюстроўваюцца ў мове яго. (Ізмаіл Сразнеўскі)
Неўміручасць народа – у яго мове. (Чынгіз Айтматаў)
…Нездарма шматпакутныя народы, пераносячы самыя страшныя ўдары лёсу, не могуць толькі перанесці пагібелі роднага слова… (Нестар Катлярэўскі)
Што ні кажы, а родная мова заўсёды застаецца роднай. Калі хочаш гаварыць па душы, нiводнага французскага слова ў галаву не ідзе, а калі хочаш бліснуць, тады іншая справа. (Леў Талстой)
ВЯЛIКIЯ СЛОВЫ НА ВЯЛIКАЙ МОВЕ
Змитрок Бядуля: " Не саромся, беларус, гаманіць па-свойму — на роднай мове бацькоў і дзядоў сваіх. Шануй сваю мову, шануй свае песні, свае казкі, звычаі і ўсё роднае — гэта спадчына дзядоў і вялікі нацыянальны скарб. Толькі тады цябе ўсе будуць шанаваць як чалавека, калі сам сябе будзеш шанаваць — калі не адкінеш свайго нацыянальнага ўласнага багацця. А першы скарб нацыянальны — гэта родная мова."
Францішак Багушэвіч: "Шмат было такіх народаў, што страцілі найперш сваю мову, так як той чалавек перад скананнем, катораму мову займае, пасля і зусім памерлі. Не пакідайце - ж мовы нашай беларускай, каб ня ўмерлі!"
УладзімірКараткевіч: "Ты мой ясны хлеб і каханы май, песня продкаў, нашчадкаў палі, без цябе, не з табой - не патрэбен мне рай на душы. Ў небясі. На зямлі".
Якуб Колас: "Любіце, ведайце і шануйце мову свайго народа і ўмейце дасканала валодаць ёю".
Алесь Гарун: "Дык шануй, беларус, сваю мову, - гэты скарб наш на вечныя годы, за пашану радзімаму слову, ушануюць нас брацця- народы!"
Максім Танк: " З усяго таго, што лягло назаўсёды ў аснову святынi народа, бяссмерця яго, - ты выткана, дзiўная родная мова".
Нiл Гiлевiч : "Без усведамлення, што такое мова ў жыцці народа, што такое нацыянальная культура, нацыянальная гісторыя, у народа не можа быць будучыні"Выказванні і вершы
пра Радзіму і беларускую мову
Люблю цябе такой, якая ёсць,
Зямля мая, зямля бацькоў святая, —
Мая слязінка — са святла наскрозь,
Маё прычасце, мой святлісты лёс…
З табой і паміж бедаў я світаю.
Н. Загорская «Мае ўсе думы звязаны з табою…»
Быць
Быць Беларусам —
Гэта значыць,
Свайго ні гуку не забыць,
Усё чужое перайначыць,
Каб Беларусі вечнай быць!
Быць Беларусам —
Гэта значыць,
Вясёла з сумнай долі кпіць,
Да Бога сцежку верай значыць,
Нагбом з карца надзеі піць.
Быць Беларусам —
Гэта значыць,
За родны край згараць на дым,
Па-беларуску чуць і бачыць
На гэтым свеце і на тым.
Р. Барадулін
Люблю наш край, старонку гэту,
Дзе я радзілася, расла,
Дзе першы раз пазнала шчасце,
Слязу нядолі праліла.
Люблю народ наш беларускі,
Іх хаты ў зелені садоў,
Залочаныя збожжам нівы,
Шум нашых гаяў і лясоў.
Люблю раку, што свае воды
Імчыць ў няведамую даль,
І жоўтасць берагоў пясчаных,
І яснасць чыстых яе хваль.
Люблю вясну, што ў кветкі, ў зелень
Прыстроіць цэлую зямлю,
На гнёздах буслаў клекатанне
І спеў жаўроначка люблю.
Люблю гарачу спёку лета
І буру летнюю з дажджом,
Як гром грыміць, а ў чорных хмарах
Маланка зіхаціць агнём.
І восень сумную люблю я,
І першы звон сярпоў і кос,
Як выйдуць жнеі збожжа жаці,
А касары - на сенакос.
Люблю зіму з яе марозам,
Што вокны прыбярэ ў вузор,
І белы снег, што ўсё пакрыўшы,
Ірдзіцца бляскам ясных зор.
Люблю ў пагодную я ночку
Да позна на дварэ сядзець,
Слядзіць за зорачак дрыжаннем,
На месяц залаты глядзець.
Люблю, як сонейка заходзіць
І берэг хмаркі залаціць,
Вячорнага як голас звону
К нам з ветру хваляю ляціць.
І песню родную люблю я,
Што дзеўкі ў полі запяюць,
А тоны голасна над нівай
Пераліваюцца - плывуць.
Усё ў краю тым сэрцу міла,
Бо я люблю край родны мой,
Дзе с шчасцем першым я спазналась
І з гора першаю слязой.
К. Буйло
Белая Русь - Матуля мая!
Белай, бялюткай хусцінкай павязана,
Ціха стаіш каля весніц адна,
Чыстым льняным паяском падпяразана!
Сонейка ўдалеч за лес спаць пайшло,
Месячык срэбным ражком выплывае,
А Ты стаіш так ціхенька адна,
Дзетак сваіх на вячэру чакаеш!
Каб пасадзіць разам есці усіх,
Чыстай вадзіцы падаць ім напіцца,
Усіх надзяліць мацярынскім цяплом,
Коўдрай адзінай дасі ім накрыцца!
Ручачкай стомленай крэсціш усіх,
Ад ліхалецця сабой засланяеш!
Маці! Матулька! - Белая Русь!
Зязюлька мая, дарагая!
Дай абдыму, прыхілю да сябе,
Ручкі Твае пацалую.
Вось і прыйшла я - дачушка твая,
І не смуткуй, што я дзесьці вандрую!
"Дык шануй, беларус, сваю мову"
Словы Алеся Гаруна паэта-патрыёта, якія былі напісаны ў пачатку ХХ стагоддзя, застаюцца актуальнымі і ў наш час. Так сталася гістарычна, што для нас, беларусаў, праблема валодання роднай мовай застаецца актуальнай на працягу многіх стагоддзяў, таму ўсё прагрэсіўнае грамадства Беларусі, якому неабыякавы лёс беларускай мовы, беларускай літаратуры і культуры 21 лютага далучаецца да святкавання Дня роднай мовы, які адзначаецца ва ўсім свеце.
У гэтым годзе ў дзяржаўнай ўстанове адукацыі “Луннеская сярэдняя школа імя Героя Савецкага Саюза Івана Шарамета” быў праведзены конкурс на лепшае чытанне вершаў на беларускай мове для вучняў 4-7 класаў “Я родным краем ганаруся!”, вучні школы прынялі ўдзел у акцыі “Гавары са мной па-беларуску”, у тэлевізійнай вандроўцы “Гучы, роднае слова”.
Яркім і запамінальным мерапрыемствам аказалася тэлевізійная вандроўка. У актавую залу школы былі запрошаны вучні 5-11 класаў, якія змаглі пазнаёміцца з беларускімі тэлеканаламі і з беларускамоўнымі тэлеперадачамі на іх.
На пачатку вандроўкі ўсе прысутныя з задавальненнем праслухалі песню “Родная мова” ў выкананні Пабежка Валерыі і Сідар Марыі, удзельнікаў дзіцячай узорнай студыі “Фартуна”. Потым мы пазнаёміліся з перадачамі: “Размаўляем па-беларуску” “Беларуская кухня”,“Жывая культура”,“Шукаем шэдэўры”, “Беларускі хіт-парад”, “Хата на хату”.
Тэлевіктарына “Размаўляем па-беларуску” запрашае тэлегледачоў праверыць свае веды ў роднай мове, культуры і гісторыі Беларусі. Удзельнікі нашай тэлевандроўкі таксама адказвалі на пытанні, якія прадэманстравалі добрае веданне беларускай мовы. Тэлеперадача “Беларуская кухня” расказвае на тэлебачанні пра самыя смачныя стравы і рэцэпты нацыянальнай беларускай кухні. А нашы каманды атрымалі набор слоў для прыгатавання рэцэпта беларускай стравы. Каманда “Васілёк” складала рэцэпт для прыгатавання халадніку, а “Рамонак” – крупніку.
Прыпынак “Жывая культура” расказаў усім пра ўнікальны цыкл праграм пра нематэрыяльныя каштоўнасці гісторыка-культурнай спадчыны Беларусі. У межах гэтага прыпынку адбылася дэманстрацыя народнага мужчынскага і жаночага касцюма. Удзельнікі каманд павінны былі назваць адзенне, якое ўваходзіць у народны касцюм. Каманды годна справіліся з гэтым заданем, назваўшы амаль усе элементы адзення нашых продкаў.
Тэлеперадача “Падарожжа дылетанта” здзіўляе нас харазматычным апавядальнікам, які вядзе размову пра беларускія мястэчкі, вёсачкі і гарады. Вандруе па ўсёй Беларусі, каб даведацца і распавесцi гледачам пра таленавітых і цікавых гісторычных асоб краіны. Яго падарожжы суправаджаюць легенды, казкі, паданні ды байкі. На гэтым прыпынку мы праслухалі ўласныя вершы нашых вучняў і выпускнікоў пра Лунненскі край.
Праграма Гродзенскага тэлебачання “Шукаем шэдэўры” дапамагла нашым камандам узнавіць веды па літаратуры: прадстаўнікі каманд пазнавалі назвы вершаў толькі па некалькіх радках.
Тэлеперадача “Хата на хату” натхніла ўдзельнікаў самім заспяваць песні на роднай беларускай мове.
Словамі Пімена Панчанкі “Ільняная і жытнёвая. Сялянская. Баравая ў казачнай красе. Старажытная. Ты самая славянская. Светлая, як травы ў расе. Вобразная, вольная, пявучая, Мова беларуская мая!”- завяршылася наша вандроўка. Няхай гучыць родная мова у кожным беларускім доме!
Читайте также: