Але маладосць узяла свае і
браты разбойнікі
Ня зграя крумкачоў збіралася
На груды цьмеюць костак,
за Волгай, ноччу, ўкруг агнёў
Удалых шайка собиралась.
Якая сумесь вопраткі і асоб,
плямёнаў, прыслоўяў, станаў!
з капелюша, з келляў, з сутарэнняў
Яны шкла для здабыткі!
Тут мэта адна для ўсіх сэрцаў -
Жывуць без улады, без закона.
Між імі бачыць і уцякач
З брэг ваяўнічага Дона,
І ў чорных кудзерах габрэй,
І дзікія сыны стэпаў,
калмык, башкирец пачварны,
І рыжы фін, і з лянотай бяздзейнай
Усюды вандроўны цыган!
небяспека, кроў, распуста, падман -
Сутнасць повязі страшнага сямейства;
той іх, хто з каменнай душой
Прайшоў усе ступені ліхадзейства;
Хто рэжа хладный рукой
Ўдовы з беднай сіратой,
Каму смешна дзяцей стагнотах,
Хто не даруе, не літуе,
Хто Весялін забойства,
Як юнака любові спатканне.
сціхла ўсё, цяпер месяц
Свой бледнае святло на іх наводзіць,
І чарка пеннага віна
З рук у іншыя пераходзіць.
Простерто на зямлі сырой,
Іншыя чуйна засынаюць, -
І сны злавесныя лётаюць
Над іх злачыннай галавой.
Іншым апавяданні скарачаюць
Панурай ночы бяздзейны гадзіну;
Змоўклі ўсе - іх займае
Прышэльца новага аповяд,
І ўсё вакол яго слухае:
«Нас было двое: брат і я.
Раслі мы разам; наша моладзь
Выгадавала чужая сям'я:
нам, дзецям, жыццё была не ў радасць;
Ужо мы ведалі патрэбы голас,
Зносілі горкае нянавісць,
І рана хвалявала нас
Жорсткай зайздрасці пакута.
Не заставалася ў сірот
Ні беднай хатка, ні поля;
Мы жылі ў гора, сярод клопатаў,
Надакучыла нам гэтая доля,
І пагадзіліся паміж сабой
Мы жэрабя выпрабаваць іншай:
У таварышы сабе мы ўзялі
Булатны нож ды цёмная ноч;
Забыліся нясмеласць і смутку,
А сумленне адагналі прэч.
брат, юнацтва, юнацтва заліхвацкая!
Жыццё ў той час было нам,
калі, пагібель пагарджаючы,
Мы ўсё дзялілі папалам.
бывала, толькі месяц ясны
Ўзыдзе і стане сярод нябёсаў,
З падзямелля мы ў лес
Ідзем на промысел небяспечны.
За дрэвам сядзім і чакаем:
Ці ідзе позняя дарагі
Багаты жыд іль поп убогай, -
усё наша! всё сабе бярэм.
зімой, бывала, у ноч глухую
Закладзем тройку маладое,
Спяваем і свіршчоў і стралой
Ляцім над снежнай глыбінёй.
Хто не баяўся нашай сустрэчы?
Убачыў у харчэўні свечкі -
туды! да брамы, і stuc,
Гаспадыню гучна выклікаем,
Ўвайшлі - усё дарма: пьем, ямо
І чырвоных дзяўчат лашчым!
І што ж? папаліся малайцы;
Не доўга браты балявалі;
Злавілі нас - і кавалі
Нас адно да аднаго прыкавалі,
І варта адвяла ў астрог.
Я старэйшы быў пяццю гадамі
І вынесці больш брата мог.
У ланцугах, за душна сценамі
Я ацалеў - ён зьнямог.
З цяжкасцю дыхаючы, знемагаючы тугою,
У забыццё, гарачай галавой
Схіляючыся да майго пляча,
ён паміраў, цвёрдыя всечасно:
«Мне душна тут . я ў лес хачу .
вады, вады. »Але я дарэмна
Пакутніку ваду падаваў:
Ён зноў смагаю стамляўся,
І градам пот пасьля яго каціўся.
У ім кроў і думкі хваляваў
Жар атрутнага хваробы;
Ужо ён мяне не пазнаваў
І штохвілінна заклікаў
Да сябе таварыша і сябра.
ён казаў: «Дзе схаваўся ты?
Куды свой таемны шлях накіраваў?
Навошта мой брат мяне пакінуў
Сярод гэтай смуроднай цемры?
Ці ня ён сам ад мірных ральнічае
Мяне ў дрымучы лес пераманіў,
І ноччу там, Маголаў і страшна,
Забойства першы навучыў?
Зараз ён без мяне на волі
Адзін гуляе ў чыстым полі,
Цяжкім махае кісцянём
І забыўся ў зайздроснай долі
Ён пра свайго кампаньёна зусім. »
То зноў разгараліся ў ім
Надакучлівы сумлення пакуты:
Перад ім тоўпіліся прывідамі,
Пагражаючы пальцам здалёку.
Усіх часцей вобраз старога,
Даўно зарэзанага намі,
Яму на думкі прыходзіў;
хворы, заціснуўшы вочы рукамі,
За старца так мяне маліў:
«Брат! злітуйся над яго слязьмі!
Не рэж яго на старасць гадоў .
Мне лядашчы крык яго жудасны .
Пусці яго - ён не небяспечны;
У ім крыві кроплі цёплай няма .
ня смейся, брат, супраць Седзін,
Ня муч яго . а ўжо ж малітвамі
Змякчыць за нас ён божы гнеў. »
Я слухаў, жах адолеўшы;
Хацеў суняць хворага слёзы
І выдаліць пустыя мары.
Ён бачыў скокі мерцвякоў,
У турму тых, хто прыйшоў з лясоў,
То чуў іх жудасны шэпт,
То раптам пагоні блізкі тупат,
І дзіка погляд яго ззяў,
Стаялі валасы гарою,
І ўвесь як ліст ён трапятаў.
То уяўляў ужо бачыць перад сабою
На плошчах натоўпу людзей,
І страшны ход да месца пакарання,
Я пугу, і грозных катаў .
без пачуццяў, выкананы боязі,
Брат упадал да мяне на грудзі.
Так праводзіў я дні і ночы,
Не мог хвіліны адпачыць,
І сну не ведалі нашы вочы.
Але маладосць сваё ўзяла:
Зноў сілы брата вярнуліся,
Хвароба жудасная прайшла,
I з ёй мары адышлі.
уваскрэсла мы. тады мацней
Ўзяла туга па ранейшай долі;
Душа рвалася да лясоў і да волі,
Алкаеў паветра палёў.
Нам тошен быў і змрок вязніцы,
І скрозь рашоткі святло дзяньніц,
І варты клік, і звон ланцугоў,
І лёгкі шум залётнай птушкі.
Па вуліцах аднойчы мы,
У ланцугах, для гарадской турмы
Афіцэры замест podayanye,
І пагадзіліся ў цішыні
Выканаць даўняе жаданне;
Рака шумела ў баку,
Мы да яе - і з берагоў высокіх
усе! паплылі ў водах глыбокіх.
Ланцугамі агульнымі грыміць,
Б'ём хвалі дружнымі нагамі,
Пяшчаны бачым астравок
І, рассякаючы хуткі ток,
туды імкнемся. Услед за намі
крычаць: «вывудзіў! лови ! сыдуць!»
Два вартавыя здалёк плывуць,
Але ўжо на востраў мы ступаем,
Кайданы каменем разбіваем,
Адзін з аднаго рвёмся шматкі вопраткі,
Абцяжараныя вадою .
Пагоню бачым за сабою;
але смела, поўныя надзей,
Сядзім і чакаем. Адзін ужо тоне,
то захлынецца, то застонет
І як свінец пайшоў на дно.
Іншы праплыў уж глыбіню,
З стрэльбай у руках, ён ўброд упарта,
НЕ уваж крыку мойму,
ідзе, але ў галаву яму
Два камяні паляцелі прама -
І хлынула на хвалі кроў;
Ён патануў - мы ў ваду зноў,
За намі гнацца не асмеліліся,
Мы берагоў дасягнуць паспелі
І ў лес сышлі. Але бедны брат .
І праца і хваляў восеньскі холад
Нядаўніх сіл яго пазбавілі:
Зноў хвароба яго зламаў,
І злыя мары наведалі.
Тры дні хворы не казаў
І не звёў вачэй дрымотаю;
У чацвёрты Грустно клопатам,
здавалася, ён выкананы быў;
паклікаў мяне, паціснуў мне руку,
Патухлы погляд адлюстраваў
асільваюць муку;
рука задрогла, ён уздыхнуў
І на грудзях маёй заснуў.
Над хладный целам я застаўся,
Тры ночы з ім не расставаўся,
усё чакаў, ачуецца Ці мярцвяк?
І горка плакаў. нарэшце
узяў рыдлёўку; грэшную малітву
Над братнему ямай здзейсніў
І цела ў зямлю пахаваў .
Потым на ранейшую лавітву
Пайшоў адзін . Але ранейшых гадоў
Ужо не дачакаюся: іх няма, як няма!
балі, вясёлыя начлегі
І нашы буяныя набегі -
Магіла брата ўсё ўзяла.
141
гібець пануры, самотны,
Скамянеў мой дух жорсткі,
І ў сэрцы жаль памерла.
Але часам шкадую маршчыны:
Мне страшна рэзаць старога;
На bezzashtitnыe sedinы
Ня падымаецца рука.
Я памятаю, як у турме жорсткай
хворы, у ланцугах, пазбаўлены сілы,
без памяці, у роспачы глыбокай
За старца брат мяне маліў ».
Але маладосць узяла свае і
(Была ж некалі яна і ў яго…)
Абедаем мы ў гарадскім рэстаране. Сядзім удваіх за столікам. У нас нават па кілішку чырвонага віна. Закусваем вінегрэтам і гуляшамі. У рэстаране мы страчаем нашых хлопцаў-студэнтаў. Хлопцы выразна пазіраюць у наш бок: ого! Я разумею, што лячу з галавою ў вір — і ўсё роўна вір гэты мне жаданы. Мне свае галавы не шкада…
Вечарам мы ідзём у кіно па Цымерманаўскай. Нічога не чуем і не бачым, сядзім паўтары гадзіны. А потым заходзім у гасцініцу ўзяць Ванеў шынель.
Вечары яшчэ свежыя. I праседзець на вуліцы распранутымі — будзе холадна. Будзе холадна мне — Ваня пра мяне клапоціцца, каб не прастыла.
На ўтульнай Задруцкай вулачцы мы выбіраем незаняты ганачак і займаем яго на цэлы вечар. (У Ваневым шынялі мне цёпла, і я не буду спяшацца дадому.) На суседніх ганках таксама сядзяць пары. Гэта нашы, студэнцкія, ганачкі.
— Ты толькі хутка пішы, адразу, як заедзеш…
— А ты мне адразу адказвай. Добра? А праз год, у гэту пару, мы ўжо будзем разам…
I зноў мы вяртаемся да таго, што, здаецца, усё перагаварылі ўжо за цэлы дзень. Пра ўсё дамовіліся. Усё вырашылі…
Ён прыедзе да мяне… У маю новую школу. Ён прыедзе і забярэ мяне. I мы паедзем — разам ужо. (Хоць на край свету!) Каб потым быць ужо толькі разам. Толькі ўдваіх…
А потым зноў гэтак жа доўга развітваемся мы ў нас у інтэрнаце, на ганку. Світае. Да адпраўлення цягніка трэба яшчэ забегчы ў гасцініцу разлічыцца.
На вакзале Ваня прымушае мяне выпіць шклянку чаю. Сам ён закурвае папяросу.
Над ранішнім умытым перонам гучаць чыгунныя ўдары — прыбывае пасажырскі цягнік. Імгненныя сем мінут стаянкі…
Очень нужна по апавяданню "сямнаццатай вясной"
1.Аўтар “абрамляе” апавяданне вобразам . . . Гэты вобраз сімвалізуе ў творы . . .
2.У цэнтры ўвагі дзве важныя падзеі: . . .
3.У юных падпольшчыкаў . . . ёсць свой арсенал: . . .
4.Хлопцы вырашылі змагацца супраць . . . і для сябе пастанавілі, што . . .
5.Але маладосць узяла сваё, і . . .
6.Цімох уяўляў, якім . . .але вельмі саромеўся сваёй . . .
7.Па тым, што . . . хлопцы здагадваліся пра дзейнасць падполля.
8.Юнакі выношвалі ідэю сваёй першай дыверсіі - . . .
9.Каб з’явіцца на спатканне да . . . Цімох употай . . .
10.Не суджана было пафарсіць перад дзяўчынай, бо . . .
11.Выбух быў страшэнны. Акцыя ўдалася. Але калі хлопцы ўжо добра адбеглі ад месца, . . .
12.Цішка моцна параніў . . . а сінія штаны . . .
13.Сябар Сымон бегаў у аптэку па . . . і можна было здагадацца, што . . .
Дам 98 балов,пожалуйста помогите
1. на мосЦе, тым што выкавау́ зимой мароз, мы З радасцю вялики свой бавиць будзем час.
Новые вопросы в Беларуская мова
Выпiшыце з любога падручнiка(вучэбнага дапоможнiка) для 6-га класса прыклад выказвання навуковага стылю.
Срочно написать тэкст про кветку у навуковым стыле
Выпишице из любога падручника(вучебного пособия для 6 класа) прыклад выказвання навуковага стылю.
З дапамогай эпітэтаў і метафар, выкарыстаных аўтарам, паспра- буйце апісаць стан Сымонкі, калі ён у летні дзень «на каменьчык сядзе ў збожжы, не схіс … нецца і маўчыць» або назірае за адлётам журавоў.
Назоўнік аташэ гэта адзіночнв лік мужчынский род , дам 15 баллов
5 слоу з суфиксам - ыст - са значэннем асобы5 слоу з суфиксам - ник - са значэннем сукупнасци прадметау Прошу, срочно.
краткое содержание "Время всегда хорошее" Евгения Пастернак. Умоляю
краткое содержание "Казки астранаута", умоляю вас. От этого зависит, выживу я или нет
Сло од форме М. 41. Прачытайце верш. Пра якую краіну гаворыць у ім аўтар? Тут Дняпро бяжыць прывольна, Сож, Бярэзіна, Дзвіна, Прыпяць, Шчара, Свіслач, … Нёман, Вілля, Піна, Буг, Дзісна. 2 28LSEsahion
36. Прачытайце словы, абазначце ў іх суфіксы. Ці ёсць у гэтых слова канчаткі? Запішыце словы ў форме прошлага часу адзіночнага ліку мужчынскага і жано … чага роду. Абазначце канчаткі і суфіксы запісаны дзеясловаў.Мыць - . піць - . ліць - . шыць - .
Але маладосць узяла свае і
Ззаду зноў пачуліся галасы — мабыць, гэта ішлі ягоныя забойцы, каб узяць яго, жывога ці мёртвага. Трываючы моцны боль у назе і ледзь перамагаючы слабасць, ён прыўзняўся на руках і сеў. Полы яго шыняля, буркі, рукавы і калені былі густа абсыпаны марозным снегам, на штаніне вышэй калена расплывалася мокрая пляма. Зрэшты, ён не зважаў на тое, выкінуў з патронніка смярдзючую стрэляную гільзу і дастаў новы патрон. Ён зноў выразна ўбачыў тых трох на схіле — адзін наперадзе, а два ззаду — не дужа ўпэўнена яны спускаліся ў месячным мроіве з пагорка ўніз. Тады ён нетаропка выцяг на снезе параненую нагу, улёгся і старанней, чымся раней, прыцэліўся. Як гул стрэлу адляцеў удалячынь, ён згледзеў, што яны там, на схіле, таропка пападалі, і адразу ж у начной цішы забахалі іхнія стрэлы. Ён зразумеў, што спыніў іх, прымусіў забаяцца сябе, і гэта ціхім задавальненнем кранула яго пачуцці. Расслабіўшыся ад балючага напружання, ён апусціўся лбом на прыклад. Ад стомы ўжо не хапала сілы сачыць за імі ці хавацца ад іх стрэлаў — ён толькі ціха ляжаў, ашчаджаючы рэшткі свае здольнасці стрэліць яшчэ. Тыя ж пачалі па ім біць з вінтовак. Разы два ён пачуў кулі — адна нізка зыўкнула над галавой, другая дзёўбнула недзе ля локця, абдаўшы ягоны твар снегам. Ён не паварушыўся — хай б’юць. Калі заб’юць, дык што ж! Але, пакуль жывы, ён іх да сябе не падпусціць.
Смерці ў баі ён не баяўся — перабаяўся ўжо за дзесятак самых безнадзейных выпадкаў — і не калаціўся за сваё жыццё, якое даўно не было яму асалодай, а з нейкага часу перастала быць і абавязкам. Важна было жыць, калі ён быў камандзірам у арміі, калі ў яго была сіла, якая давала яму магчымасць выконваць свой абавязак, калі ад яго турбот і ўмельства залежалі жыцці людзей. А цяпер ён быў сам, адзін і дбаў толькі аб сабе. Праўда, у іхнім партызанскім жыцці гэта таксама было важна і нялёгка — так дбаць аб сабе, каб не зрабіцца лішнім клопатам для астатніх. Такім, напрыклад, як той узводны Жмачэнка, каторы ў студзені так намучыў усіх у Крыжоўскім лесе. Паранены асколкам у жывот, ён ледзь ліпеў, і яны дзве ночы выносілі яго з-пад носа немцаў і толькі выбраліся ў бяспечнае месца, як ён сканаў.
Сотнікаў болей за ўсё апасаўся такога вось лёсу, але, здаецца, такі яго абміне. Уратавацца, вядома, не ўдасца, затое ён быў пры памяці і меў зброю — гэта галоўнае. Нага ўся дранцвела, ад ступні да сцягна, ён ужо не адчуваў і цеплыні крыві, якой, мусіць, сплыло нямала. Тыя, з пагорка, пасля некалькіх стрэлаў памарудзілі крыху, і нехта з іх там падняўся. Астатнія ляжалі, а ён, гэты адзін, хутка і рухава перабег па схіле ўніз. Ягоны цень цёмным камяком пракаціўся некалькі крокаў і апаў на снезе. Сотнікаў пацягнуўся рукамі з вінтоўкай, каб уперці прыклад у плячо, і адчуў, як здорава стала балець нага. Балела чамусь калена і сухажылле пад ім, хоць ён адчуваў, што куля трапіла вышэй, у сцягно. Ён сцяў зубы і павярнуўся трохі на левы бок, каб з правага зняць нагрузку. У той час на пагорку мільгануў яшчэ адзін цень — здаецца, яны там па ўсіх правілах вайсковае тактыкі перабежкамі набліжаліся да яго. Тады ён дачакаўся, калі паднімецца трэці, і стрэліў. Стрэліў наўздагад, прыблізна — мушка і проразь дрэнна былі відаць у паўзмроку. У адказ зноў забахалі іхнія стрэлы — на гэты раз многа, можа, стрэлаў з дзесяць, не менш. Счакаўшы, калі яны сціхлі, ён дастаў з кішэні новую абойму і перазарадзіў вінтоўку. Усё ж патроны трэба было ашчаджаць, іх заставалася ўсяго пятнаццаць.
Мусіць, ён ужо даўгавата праляжаў так, цела пачало здорава мерзнуць, нага балела ўсё болей; ад сцюжы і ад страты крыві яго зноў пачала біць дрыготка. А тыя, пастраляўшы, сціхлі, нібы прапалі ўначы — нідзе не відно стала ніводнай постаці. Але ён адчуваў, што наўрад ці яны пакінуць яго тут — пастараюцца ўзяць жывога ці хоць бы мёртвага. І ён падумаў, што, можа, яны да яго паўзуць. А можа, ён ужо кепска бачыць — ад слабасці ў вачах пачалі лётаць нейкія матылі, стала млосна. І ён спалохаўся, што можа страціць прытомнасць і тады здарыцца самае горшае, чаго ён найбольш баяўся на гэтай вайне. Значыць, апошняе, на што ён павінен намагчыся, хоць цераз сілу, хоць самаю апошняй рэшткай свае здольнасці — не здацца жывым.
Ён памалу прыўзняў галаву — недзе наперадзе ў марозных прыцемках мільганула штось надта цёмнае — здалося, чалавек. Але неўзабаве ён зразумеў, што гэта на ветры матляўся перад ствалом быльнёг. Тады ён праз боль паварушыў параненай нагой, якую сціскала скразная балючая сутарга, трохі сагнуў яе ў калене. Пальцаў на ступні ён не адчуваў. Зрэшты, чорт з імі, з пальцамі, цяпер яны былі яму непатрэбныя. Другая яго нага была здаровая.
Сачыненне разважанне на тэму "Маладосць - гэта цудоу́на"
Как вы думаете почему говорят "Молодость - это золотые годы?",потому что в эти годы вы можете бегать, прыгать, а иногда и нарушать чужие правила. Написать на стене какие-нибудь слова, ведь взрослый это точно не станет делать.
Когда вы молоды, то вам не нужно работать. Да, вам нужно учиться, но это лучше чем сидеть за счетами, а также у вас есть друзья, а когда вы будете взрослыми вы редко будете с ними встречаться или общаться, ведь вы будете работать.
Очень нужна по апавяданню "сямнаццатай вясной"
1.Аўтар “абрамляе” апавяданне вобразам . . . Гэты вобраз сімвалізуе ў творы . . .
2.У цэнтры ўвагі дзве важныя падзеі: . . .
3.У юных падпольшчыкаў . . . ёсць свой арсенал: . . .
4.Хлопцы вырашылі змагацца супраць . . . і для сябе пастанавілі, што . . .
5.Але маладосць узяла сваё, і . . .
6.Цімох уяўляў, якім . . .але вельмі саромеўся сваёй . . .
7.Па тым, што . . . хлопцы здагадваліся пра дзейнасць падполля.
8.Юнакі выношвалі ідэю сваёй першай дыверсіі - . . .
9.Каб з’явіцца на спатканне да . . . Цімох употай . . .
10.Не суджана было пафарсіць перад дзяўчынай, бо . . .
11.Выбух быў страшэнны. Акцыя ўдалася. Але калі хлопцы ўжо добра адбеглі ад месца, . . .
12.Цішка моцна параніў . . . а сінія штаны . . .
13.Сябар Сымон бегаў у аптэку па . . . і можна было здагадацца, што . . .
«Карункі жыцця» Вольгі Паўленкі. Вясковая настаўніца сваімі посцілкамі пераўзышла еўрапейскі авангард
Сёння гераіняй майго артыкула будзе матуля мастачкі Марыі Ісаёнак — Вольга Елісееўна Паўленка. У мінулым годзе споўнілася 100 гадоў з дня яе нараджэння. Столькі яна, вядома, не пражыла, памерла ў 89 гадоў у Мінску ў сям'і дачкі. Творчасцю займалася апошнія дзевяць гадоў жыцця — так склалася, што да сталых гадоў не было часу і магчымасці ў поўнай меры праявіць свой мастацкі талент.
Вольга Елісееўна вязала абрусы. Каля 70 — цэлая калекцыя. Шкада, не дажыла да сваёй выстаўкі, якую зладзіла мастацтвазнаўца Таццяна Гаранская ў галерэі «Добрыя думкі». Яна першая прызнала яе творы мастацкімі.
Вольга Паўленка нарадзілася ў вёсцы Вялікае Бабіна Віцебскай вобласці 15 студзеня 1919 года. Скончыла педагагічнае вучылішча ў Мінску і ўсё жыццё працавала настаўніцай пачатковых класаў. Да вайны — у Зембіне. Калі пачалася вайна, бацька на кані завёз яе дадому ў вёску. Па дарозе выкінуў усе педагагічныя кніжкі, якія яна забрала з сабой. Сказаў: «Забудзь, што ты настаўніца, бо цябе немцы застрэляць».
У вайну захварэла на двухбаковае запаленне лёгкіх, ляжала ў бальніцы пад гарой кажухоў, якія змог прывезці бацька. Тую частку бальніцы, дзе лячылі мясцовае насельніцтва, немцы не чапалі. Вазіў сала і самагон доктару-немцу, каб той хоць бы крыху яе лячыў. А калі забраў дамоў, Вольга не магла стаяць на нагах: яе калаціла ліхаманка. Але, пэўна, наканавана было жыць. Маладосць узяла сваё.
Калі скончылася вайна, Вольгу ўжо з двума малымі дзецьмі адправілі ў Гарадок Віцебскай вобласці, а адтуль у вёску Кісялі, што ў 20 кіламетрах ад Гарадка. Вёска стаяла ў надзвычай прыгожым месцы на беразе возера. Школы ў Кісялях не было, і настаўніцы даводзілася хадзіць у Янава праз лес на работу. Зімы былі на Віцебшчыне надта снежныя. Уставаць мусіла рана. Сын Коля ў вайну захварэў на грып, што прывяло яго да інваліднасці. Калі вырашылі пабудаваць у Кісялях пачатковую школку, настаўніцы даводзілася быць прарабам, кіраваць будаўніцтвам. Затое школа — насупраць новай хаты, якую пабудаваў яе муж наўзамен хаткі з земляной падлогай. Стала нават дырэктарам гэтай школкі.
Жыццё сельскай настаўніцы было няпростае: уся гаспадарка, і школа, і дзеткі на ёй. Муж працаваў трактарыстам усё лета ў полі, а зімой рамантаваў тэхніку ў раёне. Па ваду трэба было хадзіць да возера, несці вёдры ў гару. Зімой была неабходнасць расчышчаць палонку. А яшчэ — напаліць у печы, дагледзець скаціну, накарміць траіх дзетак. У той час у дэкрэтны водпуск маглі ісці толькі на тры месяцы, і малодшую дачку, 11-месячную Любачку, прыходзілася браць з сабою ў школу — неўзабаве дзіця прастыла і памерла. Але ніколі, нягледзячы на работу дома, Вольга не дазваляла сабе не падрыхтавацца да ўрокаў, сядзела да ночы, правярала сшыткі пры лямпе-газоўцы, пісала планы ўрокаў.
З дзяцінства адчувала цягу да прыгажосці, любіла маляваць крэйдай, прутком на пяску. Убачыла ў часопісе карціну літоўскага мастака Чурлёніса і перамалявала. У хаце заўсёды стаялі прыгожыя букеты палявых кветак. Любіла вырошчваць усякую ўсячыну. Вышуквала ў часопісах і выпісвала па пошце дзівосныя расліны. Лета было радасцю: разам з дзецьмі хадзілі ў маліны, у грыбы. Сонейка, вада ў азёрах, сунічкі, стагі сена, узгоркі.
І зараз, гледзячы на ўзоры на посцілках, настольніках ды пакрывалах, бачыш у іх усе радасці і нягоды жыцця сельскай жанчыны. Святло і цені, чорнае і белае, чырвонае і блакітнае, жоўтае. Дзіўна, як можна спалучыць у адным абрусе столькі колераў! Гэтаму навучыць немагчыма. Гэта можна толькі ўвабраць у сябе ад прыроды. І гэта — Віцебшчына, паўночны край.
Плесці свае карункі «тамбуркай» Вольга Елісееўна пачала, калі пераехала да дачкі ў Мінск, у 80 гадоў, каб не сумаваць без справы. Прасіла купіць рознакаляровыя ніткі і радавалася ім, як мастак фарбам. І так яе гэта захапіла, што дня не хапала на здзяйсненне задум, даводзілася дзецям-мастакам прымушаць яе класціся спаць. Яна ніколі не сумавала дома: пляла свае карункі, наладжвала ў кватэры «выстаўкі», разлажыўшы, развесіўшы свае вырабы на сталах, падлозе, сценах, і чакала, калі прыйдуць з майстэрні дачка ды зяць, мастак Мікола Ісаёнак. І ён будзе цешыцца і пляскаць у ладкі, прыгаворваючы: «А-яй, як жа прыгожа». І назвы сваім творам давала паэтычныя, у якіх адчуваюцца захапленне жыццём і радасць творчасці: «Напякла я аладкі», «Сонейка заходзіць», «Лунная саната».
Дачка Марыя, мастачка-каларыстка, заўсёды здзіўлялася яе народнаму чуццю колеру і гармоніі. Калі Вольга Елісееўна пляла з нітак многа маленькіх квадрацікаў ці кружочкаў, здавалася, настолькі гэта страката, што немагчыма аб'яднаць у адно цэлае. І вось усё сабрана ў абрус, і вось яна, гармонія. Фантастычным чынам майстрыха злучыла ў сваёй творчасці два пачаткі: дакладную геаметрыю і яркі каларыт. Гульня з маштабам здзіўляе, гульня формаў зачароўвае. Адчуваецца такая ўнутраная смеласць і абсалютнае прыроднае пачуццё рытму, мернасці — ладу, што думаеш: гэта ж сучасныя абстрактныя карціны ў тэкстылі! Калі б мы зараз побач павесілі постары шэдэўраў еўрапейскага авангарду, то невядома, што перамагло б па дынаміцы, унутранай гармоніі і адначасова дзёрзкасці. Цікава яшчэ, што ў абрусах ёсць цесная сувязь з традыцыйнымі «выкладанымі» посцілкамі і дыванамі Віцебшчыны ў тэхніцы пераборнага ткацтва. Вольга Елісееўна, несумненна, бачыла іх у сялянскіх хатах. Што гэта, як не абуджаная генетычная памяць? Разам з тым яна адлюстравала і свае асабістыя думкі і пачуцці, сваё жыццё, свой настрой.
Пляла свае карункі да апошніх дзён і адышла ў іншы свет ціха і спакойна. Простая, бездакорная, сціплая беларусачка, як і сотні іншых. Але пакінула пасля сабе цэлы скарб. Ён заўсёды натхняе дачку: яна напісала шмат твораў з матчынымі абрусамі, а цяпер вырашыла выдаць альбом з яе творамі.
Надзея УСАВА, вядучы навуковы супрацоўнік Нацыянальнага мастацкага музея Беларусі
Віктар Шніп: Добрыя словы сябрам і калегам па пяры трэба казаць, пакуль яны з табой, а не пасля…
Калекцыяніраваць можна не толькі штосьці матэрыяльнае, але і тое, што нельга ўзяць у рукі, і ад гэтага яно не становіцца менш каштоўным. Наадварот, такія каштоўнасці не скрадзе злодзей, яны не могуць згарэць у агні… Пра тое, чым захапляецца пісьменнік, намеснік дырэктара выдавецтва «Мастацкая літаратура» і галоўны рэдактар часопіса «Полымя» Віктар Шніп — у размове з карэспандэнтам «ЛіМа».
— Віктар Анатольевіч, з чаго пачыналася ваша жаданне нешта калекцыяніраваць?
— Увогуле, схільнасць да калекцыяніравання з’явілася, як і ў многіх, у дзяцінстве. Помню, на агародзе знайшоў манету 1763 года. На ёй было напісана «дзянга». Загарэўся жаданнем збіраць манеты. Памятаю, каля нашых сотак расла рабіна, а пад ёй — старая сметніца. На працягу доўгага часу туды ніхто нічога не высыпаў. І аднойчы ўвесну сярод таго гломазду ўбачыў… грошы! Гэта былі польскія злотыя. Рэч у тым, што вёска мая знаходзіцца ў Заходняй Беларусі, якая калісьці была пад палякамі. Час мінуў і людзі павыкідалі тое, што было ўжо без патрэбы, бо і на іншых сметніцах знаходзілі польскія грошы. Назбіраў я прыкладна з кілаграм манет. Захоўваў тыя грошы ў партфелі разам з патронамі, якія таксама збіраў. У юначыя гады іх збіралі ўсе мае аднагодкі. Тады яшчэ жылі старыя, якія падчас вайны былі ў партызанах — у іх мы і распытвалі, дзе і што можна знайсці. Адзін з іх падказаў, дзе можна знайсці скрыню патронаў. Былі сярод іх розныя: з чырвонымі галоўкамі, што запальваюць, — патроны мы падзялілі. Партфель той са сваім скарбам павесіў пад бацькаў кажух і маміна цёплае адзенне. Бацькі доўгі час не звярталі ўвагі: вісіць і вісіць… Ніхто не чапаў. Але потым паехаў я вучыцца ў Мінск, у тэхнікум. Раз прыехаў дадому — няма партфеля! Я да мамы: дзе? што? Як аказалася, маці знайшла, убачыла і ахнула. Занесла ў сажалку дый выкінула. Але медная «дзянга» ляжала асобна. Яна і цяпер у мяне ёсць…
Яшчэ ў школе ў нас ва ўсіх былі так званыя «дзённікі», куды мы запісвалі песні. Магчыма, з тых запісаў у мяне і выявілася паэтычнае пакліканне. Хаця першы свой верш я зарыфмаваў праз крыўду на суседку, калі мне было гадоў пяць. Пачуўшы крыўдны вершык пра сябе, яна адсцябала мяне крапівой, каб болей нічога не прыдумляў… Аднойчы, калі мне было гадоў 9, далі мне аднагодкі «дзённік», каб запісаў песню. Запытаў песню ў мамы, але яна сказала: «Няма часу, любую ўспомні і запішы». Я сеў і запісаў… Пачытаў маме, яна гаворыць: «Не тая песня! Навыдумляў нечага!» Пабег на вуліцу, пачытаў сябрам, яны і кажуць: «Пушкін!»
Збіраў і лістоту прыгожую, кветкі засушваў, кружэлкі калекцыяніраваў — слухаў песні, яны падымалі мне настрой.
— Якія з тых захапленняў засталіся ў дарослым жыцці?
— Калі жылі ўжо сям’ёй з Людмілай, суседам па вуліцы быў паэт Сяргей Новік-Пяюн. Па яго прыкладзе ў 1992 годзе завялі сабе «Дзённік сустрэч»: хто прыходзіў да нас у госці, запісваў пажаданні. Выдавалі яго гасцям пасля застолля, калі тыя збіраліся дадому. У нас ужо каля 300 запісаў — паэтаў, мастакоў, літаратуразнаўцаў, крытыкаў, музыкантаў, журналістаў, артыстаў… Некаторыя рыфмавалі, іншыя малявалі, пісалі на хаду экспромпты — скарб, аўтографы вядомых людзей!
Цяпер ёсць жаданне выдаць гэтую кнігу сустрэч: многіх з тых людзей ужо няма.
Як працаваў у газеце «Наша слова», стаў збіраць рэдкія здымкі і артыкулы вядомых пісьменнікаў, напісаныя ад рукі. Перайшоўшы на працу ў «ЛіМ», стаў збіраць прамовы пісьменнікаў… Калі паміралі вядомыя людзі, на жалобных мітынгах калегі пра іх гаварылі — і тыя, хто чытаў напісанае ад рукі з паперы, пасля аддавалі рукапісы ў рэдакцыю, каб мы скарысталі для друку. Але друкавалася прамова зазвычай не цалкам — у архіў такое не здасі, а выкідваць у сметніцу было шкада. Стаў забіраць дадому. Цяпер тыя аўтографы каштоўныя не толькі тым, што было сказана, але і тым, каму належалі (так, ёсць аўтографы Ніла Гілевіча, Максіма Танка, Івана Навуменкі, Івана Шамякіна…). Аўтографаў няшмат, але яны ёсць — некалі перадам іх у архіў ці музей. Аднойчы быў выпадак: у серыі ЖЗЛБ выпускалі кніжку пра кампазітара Яўгена Глебава. Над выданнем працавалі з яго ўдавой. Калі ж усё было здадзена ў друк, яна прынесла мне ў падарунак аркушы з вершамі, напісанымі Уладзімірам Караткевічам недзе ў 1950— 1960-х гадах. У свой час ён падарыў іх ёй. Праверыў па Зборы твораў — не ўсё ў іх супадае… Валоданне такімі рарытэтамі дае ўсведамленне, што жыццё праходзіць недарэмна, што ты нешта маеш, чым можаш натхніцца…
— Калі звярнуцца да патаемнага боку такой выключнай з’явы, як калекцыяніраванне аўтографаў, што гэта дае для разумення жыцця? Так, чалавек нешта казаў на пахаванні калегі… Мінае час — ужо іншыя кажуць слова на развітанне з колішнім прамоўцам… Які можна вынесці ўрок?
— Тое, што гаворыцца над труной, часта не было сказана пры жыцці — і гэта вучыць таму, што добрыя словы сваім сябрам і калегам па пяры трэба казаць, пакуль яны з табой, а не пасля. Хаця ніколі не позна сказаць добрае слова… Ёсць меркаванне, што незаменных людзей няма. Але я зразумеў, што гэта памылкова: нельга замяніць творчага чалавека.
— Якія самыя каштоўныя запісы ў калекцыі вашай памяці?
— Згадваецца сяброўства з мастакамі Леанідам Шчамялёвым, Віктарам Грамыкам, пісьменнікамі Максімам Лужаніным, Яўгеніяй Пфляўмбаўм. Сустрэчы з імі былі вучобай для мяне. Пабыць побач з імі, у іх кабінетах ці майстэрнях, нават калі яны нічога не казалі, — гэта як трапіць на іншую планету… Побач з іх духоўным багаццем багацееш сам. Трэба шанаваць старэйшых і калекцыяніраваць сустрэчы, наведванне вечарын. Назаўжды запомніў, як адзначалі ў Доме дружбы 90-гадовы юбілей Максіма Лужаніна. Ён казаў: «Вы — шчаслівыя, бо жывеце ў краіне, што называецца Рэспубліка Беларусь, маеце энцыклапедыі, у нас жа тады маладых нічога гэтага не было — і мы ўсё стварылі. Спадзяюся, што вы створыце яшчэ болей. Ніхто не прымушае, але вы зробіце, бо ў вас гэта закладзена генетычна, вы — беларусы».
А яшчэ, я ўпэўнены, нельга баяцца таго, што калісьці табе будзе 60, 70, 90… Бо зразумеў, сябруючы са старэйшымі: іх багацце — мудрасць. Чым больш гадоў, тым яе больш.
Читайте также: